Bakan Çağlayan, yeni teşvik sisteminin en önemli ayağının cari açıkla mücadele olduğunu, bölgesel gelişmişlik farklarını azaltma, istihdam ve ihracat artışı sağlama özelliklerini de bünyesinde barındıracağını vurguladı.
Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan Aralık 2011 dönemine ait yatırım teşvik verilerine ilişkin şu değerlendirmeyi yaptı:
“2011 yılı Aralık ayında düzenlenen 500 adet yatırım teşvik belgesi sabit yatırım tutarı 8,3 milyar TL öngördüğü istihdam sayısı 15 bin 169 kişidir. Teşvik belgeli projelerin 6,2 milyar TL tutarındaki 477 adedi yerli yatırımcılar, 2,1 milyar TL tutarındaki 23 adedi ise uluslararası sermayeli yatırımcılar tarafından gerçekleştirilecek. 2011 yılında, 57,9 milyar TL sabit yatırım tutarı olan, 4.619 adet proje için yatırım teşvik belgesi düzenlendi. Düzenlenen teşvik belgelerinin 132 bin 125 kişilik istihdam sağlaması öngörülmektedir. 2011 yılında yatırım teşvik belgesi alan söz konusu projelerin 47,6 milyar TL tutarındaki 4.389 adedi yerli; 10,3 milyar TL tutarındaki 230 adedi ise uluslararası sermayeli şirketler tarafından gerçekleştirilecek.
2011 yılında verilen yatırım teşvik belgelerinde öngörülen 57,9 milyar TL’lik toplam sabit yatırım tutarının 25,9 milyar TL’si imalat, 15,3 milyar TL’si enerji, 15,1 milyar TL’si hizmetler, 1,5 milyar TL’si ise madencilik sektöründedir. İmalat sanayi alt sektörü olan, dokuma ve giyim sektöründe 2010 yılında 2.4 milyar TL’lik sabit yatırım ve 15 bin 456 kişilik istihdam artışı öngörülürken 2011 yılında 5.4 milyar TL’lik sabit yatırım öngörülmektedir. Söz konusu sektörün istihdam öngörüsü ise 19 bin 852’dir. Bu sektörde geçen yıla göre sabit yatırım tutarında 3 milyar TL’lik bir artış söz konusudur. Bu sektörde geçen yıla göre hem sabit yatırım öngörüsünde hem de istihdam artışında önemli bir artış dikkat çekmektedir.Dokuma ve giyim sektöründe, öngörülen sabit yatırım tutarında ve beklenen istihdam katkısında Bakanlığımızca alınan ithalat önleminin önemli ölçüde etkili olduğu görülmektedir. Teşvik uygulamasının başladığı dönemden itibaren aylık ortalama 210 milyon TL’lik sabit yatırım ve aylık ortalama 1320 kişilik istihdam artışı öngörüsüyle teşvik verilirken, 2011 Mart ve Nisan ayında verilen teşviklerle bu sektörde ortalama sabit yatırım 780 milyon TL düzeyine ve ortalama istihdam artışı 2900 kişi düzeyine kadar yükselmiştir. Alınan karardan sonra bu sektörde sonraki aylarda aylık ortalama sabit yatırım öngörüsü 380 milyon TL düzeyine ve istihdam artışı 1400 kişi düzeyine çıkmıştır.2011 yılında dokuma ve giyim sektöründe 5.4 milyar TL’lik sabit yatırım öngörüsünün %69’u yeni yatırım, %22’si de tevsi yatırımlardan oluşmaktadır. Bu da açık bir şekilde alınan önlemin sabit yatırım ve istihdam artışına katkı sağladığını net bir şekilde göstermektedir. 2011 yılında verilen yatırım teşvik belgelerinde enerji sektöründeki artış dikkat çekicidir. Enerji sektöründe 2010 yılında 9.6 milyar TL’lik sabit yatırım ve 3017 kişilik istihdam öngörülürken, 2011 yılında 15.3 milyar TL’lik sabit yatırım ve 4647 kişilik istihdam öngörülmektedir. Geçen yıla göre enerji sektörüne verilen yatırım teşvik belgelerinde 5.8 milyar TL’lik sabit yatırım artışı söz konusudur.
Özellikle Türkiye gibi hızlı büyüyen bir ülkenin en önemli ihtiyaçlarından birisi de enerjidir. Bu sektöre yönelik teşviklerin ekonomimize yansımaları kapasite artışı ile sınırlı kalmamakta, istihdam artışı ve cari açığı azaltıcı etkisi olmaktadır. 2011 yılında düzenlenen yatırım teşvik belgelerinde cam sektöründeki artış dikkat çekicidir. Cam sektöründe 2010 yılında 33 belge ile 293 milyon TL’lik sabit yatırım ve 998 kişilik istihdam artışı öngörülürken, 2011 yılında 51 belge ile 1.1 milyar TL’lik sabit yatırım ve 1400 kişilik istihdam öngörüsü dikkat çekicidir.
Yatırım teşvik sisteminin öncelikli amaçlarından biri bölgesel gelişmişlik farklarını azaltmaktır. Bu çerçevede, 4. bölgede verilen yatırım teşvik belgelerinde öngörülen sabit yatırım tutarı payı toplam yatırım teşvik belgeleri içinde 2009 yılında %10, 2010 yılında %9 iken 2011 yılında %15’e yükselmiştir. 4. Bölge için düzenlenen teşvik belgelerinde 2009 yılında 3.5 milyar TL sabit yatırım tutarı öngörülürken, 2011 yılında verilen teşvik belgeleri ile bu rakam 8.8 milyar TL’ye yükselmiştir. 2010 yılında verilen teşvik belge adedi %24 iken 2011 yılında %19 seviyesine gerilemiştir.Teşvik belge adedi sayısı 4. Bölgede 205 adet azalarak 869 olmasına karşılık öngörülen sabit yatırım tutarında artış görülmesi büyük yatırımların bu bölgeye yöneldiğini göstermektedir. Teşvik sisteminin temel amaçlarından birisi olan bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılması bu anlamda giderek anlamlı bir hale gelmektedir. 12 aylık dönemde başlatılan yatırım projelerinde, imalat sektörü yüzde 45’lik payla ağırlıklı konumunu sürdürmüştür. İmalat sektörü içerisindeki yatırımların 5,4 milyar TL’si tekstil, 4,8 milyar TL’si kimya, 2,5 milyar TL’si otomotiv sektöründedir.2009 yılı Ağustos ayında yürürlüğe konan mevcut yatırım teşvik sisteminin son iki yıldaki uygulamaları çerçevesinde elde edilen veriler, 2011 yılında yatırımlar açısından önemli bir ilerleme sağlandığını göstermektedir. Mevcut sistemle ilk defa uygulanan ‘büyük ölçekli yatırım proje’lerine yönelik teşvik sistemi, yatırımcıların istisnai büyüklükteki bu tür yatırımlara olan ilgisinin yoğun olarak 2010 yılında ortaya çıkmasına katkı sağlamış ve bu kapsamda 24,5 milyar TL tutarında 21 adet proje için yatırım teşvik belgesi düzenlenmiştir. Büyük ölçekli yatırım projelerine ilgi 2011 yılında da devam etmiş 6,5 milyar TL tutarında 8 adet proje için teşvik belgesi düzenlendi.
Büyük ölçekli projeler dışında, bölgesel ve genel teşvik sistemine göre başlatılan projelerde 2011 yılında önemli bir artış sağlandı. 2010 yılında bölgesel ve genel sistemden toplamda 42,3 milyar TL tutarındaki 4.483 adet proje için teşvik belgesi düzenlenirken, 2011 yılında teşvik belgesi düzenlenen yatırım projesi yatırım tutarı %21’lik bir artışla 51,4 milyar TL’na, proje sayısı ise %3’lük bir artışla 4.611’e ulaştı.
Teşvik sisteminin uygulanmaya başladığı 2009 Ağustos ayından 2011 Aralık ayına kadar olan dönemde yabancı yatırımcılara 540 teşvik belgesi verilirken öngörülen sabit yatırım 25.1 milyar TL ve öngörülen istihdam 39.815 kişidir. Yabancı yatırımlara verilen her bir teşvik belgesi başına 46.5 milyon TL tutarında sabit yatırım, 74 kişilik istihdam artışı olmaktadır. Yerli yatırımlara verilen teşviklerde ise, teşvik belgesi başına 12.2 milyon TL tutarında sabit yatırım, 31 kişilik istihdam artışı olmaktadır. Bu itibarla yabancılara verilen teşviklere göre, yabancı yatırımların daha fazla sabit yatırım ve daha fazla istihdam katkısı sağladıkları görülmektedir.
Türkiye’de her yıl istihdam piyasasına 800 bin kişi girmektedir ve her yıl ilave 800 bin kişiye istidam yaratılması gerekmektedir. 2011’de bunun iki katına yakın bir istihdam artışı gerçekleştirilmiştir. Her yıl 800 bin kişiye istihdam yaratılması dikkate alındığında, gerçekleştirilecek yatırım projeleri ile Türkiye’nin 2012 yılında gerçekleştirmesi gereken istihdamın yaklaşık beşte biri teşvik verdiğimiz yatırımlardan kaynaklanacaktır.Bakanlığım tarafından teşvik verilen ve sadece son üç ayda açılışını yaptığımız ya da temelini attığımız 4 yatırımla ithalatımızda 2,9 milyar dolar düşüş, ihracatımızda 550 milyon dolar artış öngörülmüş olup, bunun dış ticaret dengemize yaklaşık 3,5 milyar dolar pozitif katkı yapması söz konusudur.
Çalışmalarında son aşamaya geldiğimiz yeni teşvik sistemimizin en önemli ayağını cari açıkla mücadele oluşturmaktadır. Yeni teşvik sistemimiz cari açıkla mücadelenin yanı sıra, bölgesel gelişmişlik farklarını azaltma, istihdam ve ihracat artışı sağlama özelliklerini de bünyesinde barındıracaktır. Yeni teşvik sistemimiz cari açığın panzehiri olacaktır.”
OCA
2012